Tunceli İli'nin Plakası ise 62 'dir.
Tunceli İli'nin Yüzölçümü 7.774 km²
Tunceli İli'nin Nüfusu ise 1990 yılı verilerine göre 133.398 'dir.
Tunceli'nin İlçeleri
Tunceli Merkez, Çemişkezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek, Pülümür.
Tunceli'nin Tarihî ve Turistik Yerleri
Munzur Vadisi Milli Parkı; Mazgirt ve Pertek Kaleleri; Korluca ve Ulukaledeki Kiliseler; Yelmaniye, Elti Hatun, Ulukale ve Seğmen Camileri, Aşağıcami (Çelebi Ali Camisi) ve Yukarıcami (Baysungur Camisi); Sivdin ve Çemişkezek Köprüleri; Hamam-ı Atik (Eski Hamam); Uzun Hasan, Ferruh Şad Bey ve Çoban Baba Türbeleri; Ulukale Meydan Çeşmesi.
Tunceli Hakkında Bilgi
Tunceli İli toprakları, kuzeydoğuda Karasu Irmağı vadisinden güneyde Keban Baraj Gölü'ne kadar uzanır. Genellikle kuzeyden güneye doğru gidildikçe alçalan bu topraklar, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Bölmü'nde yer alır.
Osmanlı döneminde yöre halkının büyük bölümü kürtler ile Ermeniler'den, küçük bir bölümü de Türkmenlerden oluşuyordu. Yöre halkı eskiden olduğu gibi Osmanlı döneminde de uzun süre aşiret reislerine bağlı olarak özerk biçimde yaşamını sürdürdü. Bölgesel ve yerel eşitsizlikler nedeniyle Cumhuriyet dönemibaşlarında da bazı ayaklanmaların baş gösterdiği yörede yaşayan aşiretlerden bir bölümü Türkiye'nin başka bölgelerine sürgün edildi. Bu aşiretlerden bazıları geri döndüyse de yörenin ekonomik olanaklarının kısıtlı oluşu, gelişme için gerekli yatırımların sağlanamaması ve alınan bazı yönetsel önlemler nedeniyle, halk yeni iş olanaklarına kavuşmak umuduyla büyük kentlere göç etmekte ve Avrupa Ülkelerine gitmektedir.
Tunceli'nin Coğrafî Yapısı
Tunceli İli, Yukarı Fırat Bölümü'nün en engebeli kesimlerinden birinde yer alır. Akarsu vadileriyle derin biçimde parçalanmış olan il topraklarının büyük bölümü dağlık alanlardan oluşur. tunceli İli'nin kuzey kesimini batı-doğu doğrultusunda uzanan Doğu Toroslara bağlı dağ dizileri engebelendirir. Yer yer 3.000 metereyi aşan bu dağ dizileri Munzur Dağları ile Karasakal Dağı, Bağırpaşa Dağı ve Koşan Dağı'dır. Bağırpaşa Dağı'nın 3.293 metreye erişen doruğu Tunceli İli'nin en yüksek noktasıdır. Munzur Dağları ile Bağırpaşa Dağı'nın yüksek kesimlerinde yer alan ve yazın gür çayırlarla kaplanan yaylalar ilin başlıca hayvancılık alanlarıdır. Munzur Dağları'nın güneyinde yer alan bir çöküntü alanı olan Ovacık ovası da ilin başlıca üretim alanlarıdır. Bir başka çöküntü alanı olan Pülümür Ovası daTunceli ilindeki küçük düzlüklerdendir. Bunlardan daha geniş alanlar kaplayan bazı düzlükler Keban Baraj Gölü'nün suları altında kalmıştır.
Tunceli ilinden kaynaklanan sular, Fırat Irmağı aracılığıyla Basra Körfezi'ne ulaşır. Kuzey kesimden doğan bazı küçük derelerdoğal sınır oluşturan Karasu Irmağı'na katılır. Eskiden Murat Irmağı'nın başlıca kollarından olan Peri Suyu ile Munzur Suyu günümüzde Keban Baraj Gölü'nü besleyen birer akarsu durumundadır. Tunceli İli'nde doğal bir göle rastlanmaz. Keban Baraj Gölü'nün doğu, kuzey ve kuzeybatı kesimleri il sınırları içindedir. Tunceli İli'nin özellikle kuzeydoğu kesimi ülkemizin oldukça etkin bir deprem bölgesinde yer alır.
Tunceli'nin İklimi ve Bitki Örtüsü
Tunceli İli Doğu Anadolu Bölgesi'nin sert kara ikliminin etkisi altında kalır. Kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçer. Ama güney kesim, kuzey kesime göre daha az soğuk ve daha az yağışlıdır. Tunceli'de kışın -29 °C ye düşen soğuklar, yazın da 40 °C yi aşan sıcaklar görülebilir.
Tunceli ili doğal bitki örtüsü açısından oldukça yoksuldur. Ormanlar büyük ölçüde yok edilmiştir. yüksek kesimlerde meşe ve ardıç ormanları vardır. Diğer kesimlerde çalılıklar geniş alanlar kaplar.
Tunceli'nin Ekonomisi
Büyük Bölümü kırsal kesimde yaşayan il halkı geçimini daha çok hayvancılıktan sağlar. Tunceli'de yaylacılık hayatında yaygın olarak kıl keçisi ve koyun yetiştirilir. Yarı göçebe aşiretler tarafından kışın kuytu kesimlerdekikom ve köylerde barındırılan sürüler, yazın sulak çayırlarla kaplanan yüksek yaylalaraçıkarılarak otlatılır. Kışın hayvanların beslenmesi için kuru ot ve samanın güçlükle bulunabildiği yörede çok az miktarda hayvansal ürün elde edilir. Bunun nedeni hayvancılığın canlı hayvan ticaretine yönelik olmasıdır. Sağılan sütlerden elde edilen tereyağı ve peynirler yerel olarak tüketilir.
Ekime elverişli alanları oldukça sınırlı olan Tunceli'de tarımsal üretim miktarı oldukça azdır. Yetiştirilen başlıca tarım ürünleri çeşitli tahıl türleri, şekerpancarı, fasulye, patates ve soğanın yanısıra birkaç meyve türüyle sınırlıdır.
Tunceli sanayisi en geri olan illerimizdendir. İldeki sanayi kuruluşları genellikle tarıma dayalı olarak üretimde bulunur. Bunlar un, yem ve yün ipliği fabrikalarıdır. Dokumacılık yapılan tezgahların yaygın olduğu yörede küçük sanayide geri düzeydedir.
Tunceli İli yeraltı kaynakları açısından da yoksuldur. Kayatuzu yatakları bulunan ildeki bazı tuzlalarda özellikle yazın bir miktar tuz üretilir.
Elazığ'ı Pülümür üzerinden Erzincan'a ve Erzurum'a bağlayan önemli karayolu il topraklarından geçer. İlin öteki merkezleriyle bu karayolu arasındaki bağlantıyı sağlayan düşüknitelikli yollar kışın yoğun kar yağışı nedeniyle zaman zaman ulaşıma kapanır.
Doğal değerler açısından zengin olan Munzur Vadisi Milli Parkı ülkemizdeki en büyük Ulusal Park'tır. Ulusal Park alanı kuzeyde Mercan Dağları'nın Erzincan il sınırları içinde kalan güney yamaçlarından Munzur Suyu Vadisi boyunca güneyde Tunceli kentine kadar uzanır. Bu alan içinde kurulmuş olan bir orman içi dinlenme yeri, bir alabalık üretme istasyonu ile çeşitli av hayvanları için oluşturulmuş bir koruma ve üretme alanı vardır. İlin batı kesimindeki Yılan Dağı'nda da yabankeçileri için kurulmuş olan bir koruma ve üretme alanı yer alır.
Tunceli'nin Yöresel Yemekleri
Eşkene, Soğan Dolması, Bağ Teveği Sarması, Nahna Köftesi, Hazır Lop Köftesi, Döğürcekli İçli Köfte, Etli Köfte, Yoğurtlu Köfte, Binbar Dolması, Kelle Paça, Keşkek, Döğme Kebap, Şakka Çorbası, Kalbur Hurması, Hırınç, Cumur, Yumurtalı Ekmek, Değirmen Poğaçası, Patile, Taş Ekmeği, İçli Köfte gibi yöresel yemekleri vardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder