Ağrı'nın yüzölçümü 11.376 km²'dir.Ağrı merkez, ilçe ve köy nüfusu toplam 532 bin 180 dir.
Ağrı, Doğu anadolu bölgesinde yer almaktadır. 1927 yılında il olan Ağrı, adını içinde bulunan Ağrı dağından almıştır.
İklim ve Bitki Örtüsü
Ağrı yöresi, doğu Anadolu'da egemen olan karasal iklimin en sert geçtiği yerlerden biridir.Arazinin volkanik oluşu, yağışların az, ısının çok düşük olması sebebiyle dağlar ve ovalar çıplaktır. Arazinin % 20’si mer’a ve otlak olup % 80’i ekime elverişli değildir. Su kenarlarında, söğüt ve kavak ağaçlarına rastlanır.
Kara ikliminin özelliklerini gösterir. Kışlar çok sert geçer, Türkiye’de en soğuk gün Ağrı’da 13 Ocak 1940’ta -43,2° olmuştur. Yazları sıcaktır, +39,9° olduğu olmuştur. İlk ve sonbahar kısa sürer. Türkiye’nin en soğuk ve en uzun kışı Ağrı’da geçer. Senenin 115-125 günü karla kaplıdır. Yağmur azdır, daha çok kar yağar. Yıllık ortalama yağış, 328-545 mm’dir. İlçeleri : Doğu beyazıt, Patnos, Diyadin, Taşlıçay, Eleşkirt, Tutak, Hamur, Merkez
Ağrı merkez, ilçe ve köy nüfusu toplam 532 bin 180 dir. Ağrı nın telefon kodu "472" olup, plaka numarası "04" tür.
Ağrı ilinin bitki örtüsü yayla bozkırlarının hemen hemen bütün özelliklerini taşır. İl topraklarının üçte ikisini kaplayan ve yıl boyunca yeşilliğini koruyan geniş yayla otlakları hayvancılığın gelişmesinde önemli bir etkendir. En geniş otlakların yer aldığı Aladağlar'ın yaylalarından başka Sinek yaylasında Mirgemir, Çakmak, Pani, Davul ve Tendürek yaylalarında, ilin bütün hayvan varlığını besleyecek kadar zengin otlaklar bulunur.
Eskiden Anadolu'nun birçok yöresi gibi ormanlarla kaplı olan Ağrı ili, bugün otlaklarının bolluğuna karşın orman varlığı açısından oldukça yoksuldur. Dağlık bölgelerde ağaçlık alanlara çok seyrek rastlanır. Sinek yaylası otlakların yanısıra orman örtüsünü de barındıran yaylalardan biridir. Ovalardaki otlakların yer yer tarlaya dönüştürülmesi ve orman örtüsünün yok olması toprak aşınmasını hızlandırmıştır.
Ağrı'nın İlçeleri
Ağrı (Merkez), Diyadin, Doğubeyazıt, Eleşkirt, Hamur, Patnos, Taşlıçay, Tutak.
Ağrı'nın Tarihî ve Turistik Yerleri
İshakpaşa Sarayı, Balık Gölü, Sinek Yaylası, Ağrı Dağı, Tendürek Dağı, Meteor Çukuru, Doğubeyazıt Kalesi, Yeraltı Kilisesi, Diyadin Kaplıcaları, Aznavur Tepe (Urartu Tepesi)
Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Murat Bölümünde yer alan Ağrı İli dağları, yaylaları ve ovalarıyla Türkiye'nin en yüksek yörelerinden biridir. Adını da Türkiye'nin en yüksek noktası olan Ağrı Dağı'ndan almıştır.
Ağrı il topraklarının hemen hemen yarısı dağlık alanlardan oluşur. İlin kuzey sınırı boyunca uzanan aras Dağları, birçok tepesinin yüksekliği 3.000 metreyi aşan uzun bir sıradağdır. Bu tepelerden en önemlileri Ağrı Dağı, Perili Dağ, Aşağı Dağ ve Köse Dağı'dır. Sıradağların doğu ucunda yükselen Ağrı Dağı kütlesi, küçük ve büyük Ağrı olarak adlandırılan iki volkanik koniden oluşur.
Güneyde Van sınırı boyunca uzanan Aladağlar ile Tendürek Dağı ilin öbür önemli engebeleridir. 3.542 metre yükseklikteki Tendürek Dağı, tıpkı Ağrı Dağı gibi sönmüş bir yanardağdır. Yine de büyük ve derin ana krateri ile yamaçlarındaki çukurlardanzaman zaman su buharı ve gazların çıktığı görülür.
İl topraklarının yaklaşık üçte birini oluşturan yüksek ve eğimli ovalar yer yer otlaklarla kaplıdır. Bu ovaların en büyüğü kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan Eleşkirt-Karaköse ovasıdır. Aladağların eteklerinden başlayan Patnos ve Diyadin ovalarının eğimli tabanı da kısa otlardan oluşan bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Doğu Beyazıt ovası Ağrı Dağı'nın güneyinden İran sınırına kadar uzanır.
Aladağlardan doğan ve Fırat'ın en uzun kolu olan Murat ırmağı, Kuzey-Kuzeybatı yönünde akarak Ağrı kenti yakınlarında birçok akarsuyla birleşir ve güneybatıya doğru yönelir. aras Dağlarından doğan birçok akarsu Eleşkirt ovasında Murat ırmağına katılır. Bunların en önemlisi, Eleşkirt deresi ile Kopuzdere'nin birleşmesinden oluşan Şiryan (Güzel) Çayı'dır.
Taşlıçay ve Körçay, Murat ırmağının bu yöreden aldığı öteki önemli kollardır. Patnos Ova'sından geçen Sarısu da Murat Irmağı'na karışır. Doğu Beyazıt ovasını sulayan İncesu, Balıkgölü Deresi ve Girnevük suyu bazı kesimlerde birleşerek sazlık ve bataklık alanlar oluşturur.
İlin başlıca gölleri Balık Gölü, Gölyüzü Gölü ve Saz Gölü'dür. Ağrı Dağı'nın yamaçlarındaki Sinek Yaylasında, 2.241 metre yükseklikteki ormanlar arasında yer alan Balık Gölü, lavların bir akarsuyun önünü tıkamasıyla oluşmuş doğal bir set gölüdür. Fazla sularını Balık Gölü deresine akıtan 24 km² genişliğindeki bu tatlı su gölünde alabalık ve sazan boldur. Gölde ayrıca tarihi kalıntıların bulunduğu küçük bir ada vardır. Gölyüzü ve Saz gölleri ise Ağrı Dağı'nın güneybatı eteklerindeki çöküntü bölgesinde oluşmuştur.
Ağrı ilinde tarıma elverişli alanlar az, buna karşılık otlaklar bol olduğu için halkın geçimi hayvancılığa dayanır. Kişi başına düşen hayvan sayısıyla Türkiye'nin bütün illerini geride bırakan Ağrı'da 2 milyonu aşkın koyun vardır. her yıl 15 Mayıs- 15 Kasım tarihleri arasında il merkezinde canlı hayvan pazarı kurulur. türkiye'nin İran, SSCB ve Kuveyt'e sattığı canlı hayvanların en büyük üreticisi de yine Ağrı ilidir..
İlin engebeli topraklarındaki kısıtlı alanlarda buğday, arpa ve çavdar, akarsu çevrelerinde şekerpancarı, patates, nohut ve meyve yetiştirilir. Sanayisi gelişmemiş olan ilde daha çok et ve süt gibi hayvansal ürünleri işleyen kuruluşlar, ayrıca yem, şeker ve un fabrikaları vardır.
Eleşkirt'te linyit, Ağrı kenti dolaylarında asbest (amyant) ve ponza taşı çıkarılır. Tutak ilçesindeki Perobey yöresinde bulunan tuz ocakları, yalnız Ağrı'nın değil, çevre illerin de gereksinimini karşılar.
Türkiye- İran karayolu Ağrı'dan geçer. Kentin iç bölgelerle demiryolu bağlantısı da Erzurum'un Horasan ve Sarıkamış ilçeleri üzerinden sağlanır.
Ağrının Yöresel Yemekleri
En lezzetli yemeği "Abdigör köftesi"dir. Ağrı yöresinde hayvancılıkla çok uğraşıldığı için et tüketimi oldukça fazladır.
Ağrı mutfağında tahıl önemli bir yer tutar. tahılla yapılan yemekler ; Hengel, haşıl, erişte, kuymak, kete, bişi, hasuda, yalancı köfte, deveci çorbası, halise, çiriş ketesi ve murtuğa'dır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder