SAFRANBOLU

Safranbolu Haritası

       Safranbolu, Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz Bölümü'nde yer alır. Araç Çayı vadisinin kuzey kesiminde kurulmuş olan Safranbolu, Zonguldak iline bağlı olan aynı adlı ilçenin merkezidir. Eski bir yerleşme alanı olduğu bilinen ilçe toprakları, kuzeyde Bartın Çayı'nın yukarı çığırından, güneyde Filyos Çayı vadisine kadar uzanır. Filyos Çayı'na bu yörede Soğanlı Çayı denir.

Safranbolu köşkleri

       Kesin olarak bilinmemekle birlikte adını, eskiden bu yörede yaygın olarak yetiştirilen safran bitkisinden aldığı sanılmaktadır. 19. yüzyıl ortalarında Osmanlı Devletinden yurt dışına satılan safranın önemli bir bölümü Safranbolu'da üretiliyordu. İçine katıldığı her yemeği sarıya boyayan safran,eczacılıkta ve boyacılıkta da kullanılmaktadır. Ülkemizde zerde yapımında kullanılan safran dünyanın en pahalı baharatıdır. Safran üretimi, günümüzde Safranbolu'ya bağlı birkaç köyde sürdürülmektedir.

Safranbolu konakları

       Eskiden  önemli bir ticaret merkezi olan Safranbolu kentinin çevresindeki topraklar verimli tarım alanlarından oluşuyordu. Bağlar ve bahçelerin yaygın olduğu bu yörede dut üretiminin geliştirilmesi için Osmanlı Devleti'nin özendirici bazı çalışmalar yaptığı bilinir. Safranın yanısıra çavuş üzümleriyle de ünlü olan Safranbolu yöresindeki çam ormanlarında yapılan odun ve kereste üretiminden büyük ölçüde gelir elde ediliyordu. Halkının bir bölümü Rumlarla Ermenilerden oluşan kentin çevresindeki canlı tarım ve ormancılık etkinliklerinden sağlanan kazançla özellikle 19. yüzyıl sonlarında Safranbolu'nun zenginleştiği sanılmaktadır. Daha 18. yüzyılda dönemin koşullarına uygun biçimde kentleşmeye başlayan Safranbolu, 19. yüzyılda daha da gelişti. Günümüzde özgün mimari yapısıyla Safranbolu'yu turizm açısından çekici kılan 2-3 katlı evlerinçoğu yörenin ve kentin zenginleştiği bu dönemden kalmadır.

Safranbolu tarihi eserleri

       Safranbolu, şehir olarak adlandırılan kent merkezi, Kıranköy ve Bağlar olmak üzere üç bölümden oluşur. Küçük akarsu vadileriyle parçalanmış engebeli bir arazide kurulmuş olan kent merkeziyle Kıranköy'de birbirinin görüş alanını kapatmayacak biçimde yamaçlara yayılmış olan evler yüksek avlu duvarlarıyla çevrilidir. Kışın geçirildiği bu evlerin avlu duvarları soğuk rüzgârları engeller. Bu mevsimde tavanları daha alçak, pencereleri az sayıda ve daha küçük olan orta katlarda oturulur. Havalar ısındığında geçilen bol ve geniş pencereli yüksek tavanlı üst katlar daha serin olur. Yaz sıcakları başladığında bağları da bulunan, sıcağın etkisini azaltacak biçimde tasarlanmış, açık sofalı ve camsız pencereli evlere taşınılır. Bu evlerde kışlık yiyeceklerin hazırlandığı ve pekmez kaynatıldığı mekânlar da vardır. Bağlık ve bahçelik bir alanda kurulmuş olanbağlardaki evlerin çevresi genellikle bahçeyle çevriliyken, şehir ve Kıranköy'deki evlerin avlusunda geniş bahçelere rastlanmaz. Safranbolu'da kışın geçirildiği kesimde sokaklar oldukça dardır. Evlerin ahşap payandalarla desteklenen çıkmalı üst katları bu dar sokaklara taşar.

Safranbolu evleri

       Üstleri genellikle kiremitle örtülü olan avlu duvarlarında kullanılan yapı malzemesi kerpiç ya da taştır. Evler ise ahşap iskeletin araları tuğla, yassı küçük taş ya da kerpiçle örülerek yapılmıştır. Bu yapı biçimine hımış adı verilir. Evlerin iç bölümlerinde ahşap malzeme egemendir. Duvar ve tavanlarda ahşap işlemeciliğinin yöreye özgü zengin örnekleri görülür. Duvar süslerinde batının büyük ölçüde etkisi altında kalan İstanbul süslemeciliğinin izlerine fazla rastlanmaz. Odalar tüm gereksinmeleri karşılayan bağımsız birimler biçiminde düzenlenmiştir. Oda duvarlarında raflar, ocak, yüklükler ve dolaplar vardır. sedirlerle çevrili olan bu odaların duvarlarındaki bazı dolaplaryıkanma yeri olarak kullanılır. Zengin evlerindeki bazı odalarda havuz vardır. korumaya alınmış olan bu evlerin sokağa açılan bazı pencereleri cumbalı ve kafeslidir.

Safranbolu manzara resimleri

       Safranbolu'da bu evlerin yanısıra Candaroğulları ve Osmanlı'lardan kalma başka tarihsel yapılar da vardır. Eski cami olarak adlandırılanGazi Sülayman Paşa Camisi'nin 14. yüzyılda bir kiliseden çevrildiği sanılmaktadır. Candaroğulları döneminde yapılmış olan öteki yapılar Gazi Süleyman Medresesi, Taş Minare Camisi ile Eskihamam ve Taşköprü'dür. Başlıca Osmanlı yapıları ise Köprülü, hidayetullah , Dağdelen, Kazdağlı, İzzet Mehmet Paşa Camileri ile Cinci Hanı'dır.

Safranbolu manzaraları

       Buradaki tarihsel dokunun fazlaca bozulmadan günümüze kadar ulaşabilmiş olmasının başlıca nedeni 1950'lerden sonra yakınındaki Karabük'ün bir sanayi merkezi olarak gelişmesi, kentleşme olgusunun Safranbolu'da yaygınlaşmamasıdır. Her yıl birçok yerli ve yabancı turist ile araştırmacı tarafından ziyaret edilen Safranbolu'da tarihsel dokuya zarar vermeksizin yapılmış olan bazı yeni konaklama tesisleri vardır.

Safranbolu turistik yerler